Deze dag is alweer de laatste echte dag van ons verblijf hier in Lichinga. Wat we van te voren al wisten: het was veel te kort. Maar dat het de laatste dag was, betekende niet dat we even lekker gingen luieren. Frank heeft weer 'lekker' op het dak zitten zonnen vandaag, gewapend met de schroefboormachine. Het dak is nu achter ook bijna klaar. Respect voor die man, want hoewel de mussen dood van het dak vielen (hebben ze die hier?), bleef Frank gewoon erop zitten.
Huis met een dak erop (en elektra erin)
Ik heb de laatste bedrading aangebracht. Ik kwam zowaar 1 meter blauw draad te kort. Zat er dus al 3 x 100 meter in. Geheel tegen mijn principes daar dan maar een groene in gedaan die ik elders er uit had gesloopt. Als straks alles gepleisterd is, kan ook alles worden afgemonteerd met wandcontactdozen en schakelaars.
Het nieuwste model barbecue van Weber
De dag werd op een mooie manier besloten met het vieren van Thanksgiving. Hoe toepasselijk kan het zijn? We mogen in dankbaarheid terugkijken op een fantastisch verblijf hier, waarin we veel hebben kunnen doen en een goede tijd hebben gehad. We vierden Thanksgiving samen met een paar YWAM team leden: de Amerikaanse Ariël en Jennifer en de Chileense Catherine. Het nieuwste model Weber barbecue werd hiervoor van stal gehaald. Een prachtig voor beeld van recycling van een oude autovelg en betonijzer. De dames hadden allerlei soorten vlees mee genomen: worstjes, kip, rund, geit. En er waren nog veel meer lekkernijen.
Vlam in de pan
Thanksgiving
Morgen is het weer vroeg op, want dan brengt Frank ons naar Lilongwe, waar we nog een nachtje bij Daniel zullen blijven om zaterdag huiswaarts te vliegen. Daarom vandaag even een korte blog. Maar een filmpje wil ik jullie niet onthouden, dus dan nog maar eens deze voor wie hem nog niet gezien heeft (of nog eens wil bekijken):
Als je dit leest, dan is het uploaden gelukt. Deze blog is weer gedeeltelijk in het donker getypt, omdat de stroom weer eens uitviel. Het internet is ook heerlijk traag. Het uploaden van één YouTube filmpje van 1 minuut duurt 25 minuten...!
We willen er nog niet aan denken, maar aanstaande vrijdag zal Frank ons al weer naar Malawi brengen, zodat we zaterdag terug naar Nederland zullen vliegen. Stephan, die mazzelaar, blijft nog tot 15 december...
De naaiklas van vandaag (+ Judah)
Voor Els betekende dit, dat vandaag de laatste dag van de naaiklas zou zijn. De opkomst was weer prima. Ook prima was dat Balbina twee mannen had geregeld die de weigerachtige Singertjes kwamen afstellen. Ondanks hun leeftijd (121 jaar!) doen ze het weer prima. Die kunnen nog jááren mee. De naaiklas kan zeker een succes genoemd worden. Els heeft zelfs een nieuw woord in de Chi-Yao taal geïntroduceerd. De dames wisten namelijk niet hoe een speld in het Portugees of het Chi-Yao heet. Dus vanaf nu heet zo'n ding in hun taal... juist: speld! Balbina gaat met de groep dames met hernieuwd enthousiasme verder, zoals ze dat ook voor heen al deed. Nu hebben ze een aantal vaardigheden geleerd die goed van pas komen. En ze hebben werkende naaimachines! Een en ander werd uiteraard besloten met een leuke groepsfoto, waarna Els nog een cadeautje van de groep in ontvangst mocht nemen. Al met al kan ze terugkijken op een heel geslaagd naaiproject, dat zeker een vervolg verdient.
De professor krijgt een mooie capulana (omslagdoek) als bedankje van de groep
Rondom het huis was het weer de gebruikelijke drukte. Het was ook weer flink warm. Pech vooral voor Frank, die nagenoeg de hele dag aan het dak van de aanbouw achter heeft gewerkt. Dat is zwaar werk. Eerst de liggers op de dakspanten bevestigen en daarna de dakplaten erop. Nooit geweten dat zendeling zijn zo'n fysiek zwaar beroep is!
Stephan is wel herstellende, maar dit soort klussen zijn echt nog even te heftig voor hem. Volgende week kan hij al zijn energie weer kwijt op de muren waar nog gaten in moeten worden gehakt voor o.a. deuren. Judah vond het helemaal prachtig om zijn vader te helpen. Hij liep als een klein baasje rond.
Ik had wat minder last van de warmte. Ik ben namelijk de hele dag in de kelder bezig geweest met het frezen van sleuven voor de elektrobuizen aldaar. Dat betekent niet dat er niet gezweet werd, want het was weer loei warm. Morgen gaat de bedrading erin.
Mijn werkplek van vandaag
Aan het eind van de dag waren we allemaal bekaf. Frank en ik gingen de hele dag ladder op, en ladder af. Daar wordt je heel erg moe van. Soms ook van jezelf als je weer eens vergeten bent dat dat stuk gereedschap nog aan de andere kant van de muur ligt bijvoorbeeld. Maar ook de anderen zaten er na deze dag wel doorheen. Voor de maaltijd wachtte ons echter nog een speciale verrassing, gemaakt door Els: kroketten!!! Ik denk dat je Frank nauwelijks een groter plezier kunt doen, of het moet een barbecue zijn. Nou, dat komt mooi uit, want dat staat voor morgen op het programma
Tel uw zegeningen: ik zie er vijf (en er waren er meer...!)
Gisteravond kondigde zich een weersverandering aan. Het onweerde en begon later stevig te waaien. O.a. daardoor viel de stroom herhaaldelijk uit, in totaal wel 10x het afgelopen etmaal. Vanmorgen was het bewolkt en flink afgekoeld. Uit de bewolking viel zelfs een klein beetje motregen. Geen hoeveelheden waar Frank en ik last van hadden. We troffen het, want verderop zag je het wel echt regenen. In de middag kwam de zon weer door.
Helaas was Stephan vandaag opnieuw ziek. Gisteren had hij al weer enthousiast staan te bikken, maar vanmorgen speelden de darmen weer op. De arme jongen heeft de dag in bed doorgebracht en voelde zich vanavond nog steeds beroerd.
Frank heeft de hele dag acrobatische toeren uitgehaald op de dakspanten en dwarsliggers. Die zitten er nu bijna allemaal op. Hopelijk hebben we morgen weer een koel dagje en kunnen we met de dakplaten aan de gang. Dan moet het niet hard gaan waaien, want dan gaan we kite-surfen met de dakplaten en dat kan niet de bedoeling zijn.
Ondertussen ben ik met de bedrading aan de slag gegaan. Dat ging ook wel voortvarend; het meeste zit er nu in. Aan afmonteren met wandcontactdozen en schakelaars ga ik niet toekomen, maar ik maak er wel een beschrijving van (wie zegt dat techneuten niet documenteren?). De muren moeten eerst gepleisterd worden.
De bedrading trekken
's Middags maakte Amido ons attent op een schroeilucht bij de 'meterkast'. Het bleek dat de schakelaar voor de waterpomp oververhit was geraakt. Was al eens eerder gebeurd. Dus hadden we even een klusje tussendoor. Ik heb via Skype even ruggespraak gehouden met de helpdesk in Andijk (Sandra's vader) en we besloten dat die schakelaar er gewoon tussen uit kan.
Na alles weer gemonteerd te hebben, moesten we controleren of de pomp niet de verkeerde kant op draaide. Dan zou één kubieke meter water uit de opslagtank de grond worden ingepompt, ons inziens een weinig zinvolle actie. Dus klom Frank de watertoren in en schakelde ik de boel in. Alles bleek in orde en we konden weer verder met onze klussen aan de achterkant van het huis.
Uitgefikte schakelaar van de waterpomp
Frankrobatische toeren om de werking van de pomp te controleren
De metselaars waren de hele dag nog voor bezig. Het huis heeft op de hoeken een soort pilaren en die moeten ook op de aanbouwen worden aangebracht. Dat is een precisieklusje.
Lunchtijd: nsimatijd
Els is met Sandra 's middags naar de markt gegaan om capulana's te kopen. Dat zijn fraai bedrukte, kleurrijke stoffen, die hier als omslagdoek worden gebruikt. Daarna was het weer tijd voor de naaiklas. Dit maal waren er 12(!) dames, dus ook enkelen voor het eerst. Er werd dus op diverse niveaus gewerkt. Gisteren bleek al dat de oude Singer naaimachines de draad braken. Dus hadden ze de naaimachines van Sandra en Balbina mee. Maar helaas werkte ook de laatste niet goed. Dat is dus wel een tegenvaller.
Vandaag is de elektriciteit niet erg stabiel. En ik heb nog niet eens wat aangesloten! Vanmiddag was de stroom al even weg en vanavond onweerde het; dan kun je er haast op wachten. Terwijl ik deze blog typ valt de stroom weer een paar keer weg. Gelukkig kan ik off-line verder werken en typ dit verhaal dus in het duister.
Het was vandaag wat minder heet dan gisteren. Toen werden we echt helemaal lam gelegd. Gelukkig was dat toch een rustdag, maar vandaag gingen we weer vol aan de bak. De metselaars waren er weer, waarvan de ene de vloer van het kliniekje van een deklaag heeft voorzien en de andere dat aan de buitenkant is gaan pleisteren. Ik moet ze voor blijven, want als dit af is komen ze naar achteren! Gelukkig liep alles aan mijn kant ook redelijk vlot. Alle lasdozen en buizen zitten er nu in - op de kelder na, maar daar woont toch niemand, ik bedoel die komt morgen aan de beurt - zodat Stephan en ik morgen kunnen beginnen met draden trekken.
Elektrobuizen in de muur aanbrengen
Ondergrondse activiteiten in de kelder
Je moet toch ergens beginnen met pleisteren...
Je wordt er wel smerig van
Frank is druk in de weer geweest met het dak aan de achterkant. Ook hij wil een en ander klaar hebben als de metselaars klaar zijn om de achterkant te pleisteren. Al met al is het dus weer een druk, productief dagje geweest. Voor een goede voortgang zijn we wel van het weer afhankelijk en dat lijkt nu een beetje te gaan veranderen. Er gaan meer regen- en onweersbuien aan komen. Als die nou gewoon vallen als wij koffiepauze nemen, dan is er niets aan de hand...
Els en Sandra hadden op het YWAM centrum de vijfde middag van de naaiklas. Ze hadden weer een volle bak. Ze hebben een square academic cap (afstudeerhoed) gemaakt. Dat was een eigen idee. Helaas bleken de naaimachines telkens de draad te breken. Daar moet dus wat aan gedaan worden. Intussen kunnen ze de naaimachines van Sandra en Balbina gebruiken.
De dames geconcentreerd bezig om een square academic cap te maken
Vanavond hebben we Mozambikaans gegeten: nsima (maispap), gemaakt door Amido, met ntapa (een soort andijvie). Nsima is gewoon gekookt maismeel en is voor de arme Mozambikanen dagelijkse kost (als ze het kunnen betalen meerdere malen per dag). Daar zit niets in behalve koolhydraten. Dat is dan ook een belangrijke oorzaak van de ondervoeding, het gebrek aan vitaminen en de lage HB bloedwaarden bij veel mensen hier. Als ze er al ntapa bij hebben, waar dan wel wat in zit, dan hebben ze maar heel weinig.
Authentieke Mozambikaanse maaltijd: nsima met ntapa
Als je hier bent, besef je wel hoe ontzetten goed wij het in Nederland hebben, en hoe goed alles bij ons georganiseerd is. Dit is feitelijk een dysfunctioneel land
Het licht is ook weer aan gegaan, dus laat ik deze blogpost maar eens plaatsen, want ook het internet doet het weer (even?).
Vanmorgen heeft Els Judah en Stephan geleerd een bandje te plakken. Er was zat oefenmateriaal, want er waren er twee lek.
Na een week hard werken zouden we het vandaag rustig aan doen. Toen we wakker werden, bleek er geen elektriciteit en dat zou de hele
dag zo blijven. Van Frank begreep ik dat dit vaker op zondag het geval
was, omdat er dan onderhoud werd gepleegd. Een en ander was ook via de
radio aangekondigd en zou tot 5 uur in de middag duren. Beetje lastig,
maar niet onoverkomelijk. Ook bleek dat het water op was. Dat was wel
vreemd, want de watertoren bevat 1 kubieke meter water en dat maak je
niet zomaar even op. Maar zonder stroom valt een en ander moeilijk te troubleshooten. Vanmorgen ben ik met Frank, Sandra en Judah naar een huissamenkomst bij Ben en Sam van GIA (Global Interaction Australia) geweest. Els bleef bij Stephan thuis, omdat die zich niet helemaal lekker voelde.
Het huis van Dinis en Balbina (klik voor vergroting)
Toen we na de dienst terug kwamen, was het inmiddels bloedheet; ik schat zo'n graad of 33. Gelukkig bleek Stephan zich al wat beter te voelen en ging ook mee toen we die middag bij Dinis en Balbina Castello op bezoek gingen. Dinis is de directeur van het YWAM trainingscentrum en Balibina leidt de groep dames die nu naailes van Els krijgt. We mochten een aantal cadeautjes uit Nederland voor ze mee nemen en dat is altijd leuk. Sinds vorig jaar wonen ze in hun eigen huis, waar ze heel blij mee zijn. Jaren heeft Dinis eraan gebouwd.
Cadeautjes voor de familie Castello
Els, Balbina, Sandra, Jonatas, Judah en Laïdi doen een spelletje
Toen we terug kwamen bij het huis van Frank en Sandra, bleek er nog steeds geen elektriciteit te zijn. Eten bij kaarslicht kan best leuk zijn, maar koken? Dus stelden we voor om te kijken of we in de stad wellicht ergens konden gaan eten. Onder normale omstandigheden is de keuze uit restaurants al zeer beperkt en nu bleek er vanwege het nog steeds niet beschikbaar zijn van elektriciteit dat er veel dicht was. Ook het restaurant waar we vorig jaar met Frank en Sandra hebben gegeten was stroomloos. Aan de overkant bevonden zich twee eetgelegenheden die wel open waren. Niet echt gezellige tenten. Bij de ene kon je alleen kip met patat bestellen en bij de ander was een soort buffet. Frank en Sandra hadden daar een jaar of vijf terug al eens gegeten en dat was niet echt een succes, maar in vijf jaar kan een hoop veranderen en omdat de keus zo beperkt was, gingen ze voor de herkansing. Dat bleek geen succes. Om te beginnen hadden ze een heel vreemd systeem. Je laadde je bord vol met wat je wilde en dan werd het gewogen en de prijs bepaald. Dat betekent dus dat biefstuk en rijst even duur zijn. Merkwaardig. Daarna bleek de boel nog even de magnetron in te gaan, om het weer op te warmen. Vreemd; hoe lang stond het daar eigenlijk al in die warmte? Voor de zekerheid even ruiken aan de spaghetti van Judah; die stonk. De groente rook ook niet lekker. Als dat al niet goed is, hoe zit het dan met de rest? We hadden er al eentje met buikloop en dat vonden we meer dan genoeg. Navraag leerde ons vervolgens dat het eten al 's morgens was bereid en er dus de hele dag al stond in die hitte. Toen we dit hoorden, hadden we gegeten en gedronken en zijn weg gegaan. Maar we hadden wel honger! Het was inmiddels al zeven uur en de elektriciteit bleek weer beschikbaar. Het restaurant van vorig jaar was ook weer open gegaan. Dan toch maar daar heen.
Daar hebben we lekker gegeten. Het was wel weer een belevenis op zich met bestellingen die verkeerd gingen, etc. Maar het eten was - op de slappe patat van Els na - wel binnen te houden. Ook voor Stephan, die er lekker gegeten heeft.
Op de terugweg bleek ook het enige verkeerslicht van heel Niassa het weer te doen. Daar hoorden we nog een grappig verhaal over. Een Mozambikaanse vond het maar verwarrend: groen om te mogen rijden en rood om te stoppen. Ik hoop dat die geen rijbewijs heeft... Onderweg kochten we nog even pre-paid stroom. Maar goed ook, want hoewel de elektriciteit weer terug was, bleek het tegoed inderdaad op. Zodra het hier ook weer werkte, bleek gelukkig dat er ook weer water werd opgepompt. We kunnen weer douchen...!
Verschil moet er wezen. Vanmiddag was het zo'n 33 graden
In tegenstelling tot gisteren hadden we een uiterst productieve dag vandaag. Enerzijds leek het hier wel en bijenkorf - iedereen was met iets bezig - anderzijds leek het hier ook wel op het centrum van Amsterdam: één grote bouwput. Aan de voorkant waren de metselaars bezig met het pleisteren van de muur van de kliniek/behandelruimte van Sandra. Frank had de heren gisteren aangegeven niet tevreden te zijn met het werktempo en die boodschap was blijkbaar overgekomen. Mooi om te zien hoe ze dat pleisteren doen: het materiaal wordt door de een letterlijk tegen de muur gesmeten en door een ander gevlakt. Ook was de timmerman gearriveerd om de deurpost erin te plaatsen. Volgens Frank een van de besten hier in Lichinga. Als hij zou leren om met geld om te gaan zou hij relatief rijk kunnen zijn, maar helaas woont ook hij in een eenvoudig hutje.
Kilo's cement om mee te pleisteren
Voor Frank en mij begon de dag met weer wat materialen halen in Lichinga. Gisteren hadden de metselaars het gepresteerd om de diamant slijpschijf compleet te ruïneren. Die was 2 cm kleiner geworden, bot en dus onbruikbaar. Dus een nieuwe halen, alsmede elektrobuizen waar wel bochten in gebogen kunnen worden en koppelmoffen. Daarna begonnen wij met diverse dingen aan de achterkant van het huis. De haakse slijper hadden we zorgvuldig uit het zicht van de metselaars gehouden, dus ik kon beginnen met een verse schijf om de resterende sleuven in de muur te maken voor de elektrobuizen. Blij dat ik donderdag alles al had uitgedokterd en op tekening gezet. Stephan hielp met het verder uitbikken/vlakken van de sleuven en is later puin gaan ruimen in de kamers en de kelder. Ik vraag me af wie er meer stof veroorzaakte, hij of ik... En Judah was zijn grote helper!
Frank kon wederom het dak op en ging aan de slag met de dakspanten. Ook dat is hier een uitdaging (wat niet!), want het hout wat je koopt is absoluut niet uitgewerkt. Integendeel, het groeit gewoon door als je het water blijft geven. Je koopt geen balken, maat stekken van bomen. Dus met die kromme zooi moet er toch een zo recht mogelijk dak worden geconstrueerd. Het is hem de vorige keer ook gelukt, dus het komt vast nu ook weer goed.
Sandra en Els waren druk in huis bezig, niet in de laatste plaats in de keuken. De reden dat wij zo hard werkten, ligt in de bonus die ons in het vooruitzicht gesteld werd: Els gaat - net als vorig jaar - kroketten maken! Met name Stephan en Frank kunnen niet wachten (ik ben er ook niet vies van).
Vandaag was voor mij niet een erg productief dagje. De metselaars kwamen laat vanmorgen, tegen half tien. We vroegen ons al af of ze wel zouden komen. En gingen natuurlijk meteen hard aan de slag... Toch? Niet dus. Eerst moest er nog ontbeten worden. Dus gingen ze onder een boom zitten en pakten hun broodtrommeltje. Toch? Weer fout. Dat ontbijt moest eerst bereid worden. Maar daarna gingen ze natuurlijk volle kracht aan de slag, want het is een aangenomen klus voor een vast bedrag. Ook weer fout. Toegegeven, het was warm. Allemaal hadden we daar last van. We hadden echter gehoopt dat ze de achterkant even in een uur of anderhalf, hooguit twee, zouden af maken en dan de behandelruimte zouden gaan pleisteren. Tot die tijd, kon ik nauwelijks met de elektra aan de gang, want ze waren overal bezig en dan ga je geen slijpschijf in de muur zetten. Ergens in de middag waren de muren aan de achterkant helemaal opgemetseld. Maar ze hadden het juiste materiaal niet bij zich voor het pleisterwerk voor, dus gingen ze achter nog even door met het afwerken van de hoeken van de aanbouw. Daarvoor moesten er veel cementblokken op maat gemaakt worden. Natuurlijk neem je ook daarvoor niet je eigen gereedschap mee, dus hebben ze in een middagje de nieuwe diamantschijf verrampeneerd. Dat merkte ik toen ik om een uur of vier dan eindelijk wat leidingen zou gaan infrezen. Dat schoot lekker op maar niet heus. Frank moest er wel om lachen en herkende de frustratie: This is Africa, man... Goed, hebben we dat ook eens ervaren.
Judah helpt Stephan met het schoon bikken van de vloer
Daar gaat de slijpschijf...
Els had weer de naaiklas vanmiddag. Nogmaals meten en leren sturen met de naaimachine. Sommigen vonden het best lastig en trokken veel te hard in plaats van de machine het werk te laten doen.
Niet trekken aan je materiaal!
Elke dag een ander kleurtje nagellak, zodat duidelijk is op welke dagen iemand is geweest
Hongerig en moe waren we allemaal aan het eind van de dag. Frank had lekker kip met patat, worteltjes en doperwtjes voor ons gemaakt. Net als we aan tafel willen gaan valt de stroom weer eens uit. Dus dan misschien nu een candle light supper? Net als Els alle kaarsen op tafel heeft gezet en aangestoken, gaat het licht weer aan. Nou, dat candle light supper moeten we toch eens mee maken?
Verschillende dames worden 's avonds na de naaiklas terug gebracht naar hun dorpje
De metselaars komen vanmorgen wat later maar zijn wel met zijn tweeën. Stephan helpt met het klaarzetten van materialen, en dat betekent dat ze dus zelf ook flink door moeten werken. Hij weet wel wat doorpakken is. Dat is hier nog wel eens een probleem... Aan het eind van de dag zijn de muren bijna klaar. Morgenochtend maken ze het af.
De muren achter zijn aan het eind van de dag ook bijna gereed
Voor mij betekende dit dat ik even niets aan de elektra kon doen. Dat gaf niet, want er moest nog het een en ander uitgedokterd worden. Met name rond de gastenkamer en bij de douche komt nogal wat bedrading te zitten en dat is best een puzzel. Daarom heb ik besloten alles toch netjes op tekening te zetten. Ik heb daar echter geen goed programma voor, dus doe het dan maar met PowerPoint... Het was wel weer even wennen om met mijn roestige elektrokennis een mooie installatietekening te maken. Maar gelukkig: Google is your friend...
Leidingschema van de kinderkamer (straks voor Judah)
Frank heeft vanmorgen kans gezien om de lekkage bij de waterpomp te verhelpen. We mogen dus weer douchen en het dorpje aan de overkant heeft ook weer water.
Samen met Sandra oefenen
Vandaag dag 3 van de naaiklas. Er waren weer 10 dames, waarvan één nieuwe. Het thema 'meten' stond centraal. De opdracht was om ramen en deuren op te meten. Aangezien de centimeter 1 meter 50 is, levert dat meteen een probleem op als er iets moet worden gemeten dat langer is. De meesten hebben nooit leren rekenen. Zo is hier 150 + 63 = 780 of 150 + 4 = 190 doordat ze de getallen verkeerd onder elkaar zetten. Maar het is geen rekencursus, dus dat zal niet even snel opgelost kunnen worden. Verder wordt er vandaag geoefend met de naaimachine, met name aan de stuurmanskunst. Ze moeten lijnen volgen op een blad papier. Er komt dus nog geen garen aan te pas. Het gaat hier echt om de basisvaardigheden. Ze kijken huizen hoog op tegen de 'professor' en zijn het totaal niet gewend dat ze de hemel in worden geprezen als ze het goed doen. En als het fout gaat mag het gewoon opnieuw. Dat is even anders dan hier op de scholen. Daar moet je eerst nog maar afwachten of de leraar wel op komt dagen en als die dat al doet, dat die dan niet dronken is...
Vanmorgen is het al meteen vrij warm. Er zal weer menig zweetdruppeltje geplengd worden... De metselaar kwam zoals afgesproken en is de hele dag aan de achterkant goed bezig geweest. Naast de bouw hadden Frank en Sandra allebei de nodige andere activiteiten, dus Stephan en ik waren vandaag een zelfsturend team. Natuurlijk kunnen wij dat. Alleen zat het met het materiaal wat tegen. Ik zou de metselaar helpen met het door slijpen van de stenen die bovenaan tegen het schuine dak komen, maar de diamantschijf had het gisteren al begeven en de steenschijf was zover versleten dat ik daarmee niet echt een diepe indruk (letterlijk!) op de stenen kon maken. Het was ook weer heel erg warm, en dat nekte ons allemaal een beetje.
Zodra Frank terug was, ben ik met hem de stad in gegaan om wat materiaal te halen. De boodschappenlijst bestond o.a. uit lasdozen en een diamantschijf. Dat laatste lukte wonderwel bij de eerste de beste shop, weliswaar tegen tweeënhalf maal de prijs in Nederland. Lasdozen vinden was een groter probleem. De gebruikelijke blauwe die wij kennen waren er niet. Er waren links en rechts wel wat doosjes, maar daar kon je dan weer geen wandcontactdoos of schakelaar in monteren. En ze hadden geen koppelmof voor een buis. Uiteindelijk vonden we iets dat er dan toch een beetje op leek. Dan nog even de schroefjes erbij voor de montage. Dacht ik. Dat bleek ook weer een uitdaging. Dat ze hier nou niet gewoon een Gamma of Praxis hebben.
Eenmaal thuis kon ik verder met het wederom sleuven frezen in de muur voor de buizen. Toen bleek dat je elektrobuizen hebt in de ons bekende kwaliteit, maar uiteraard ook in de Mozambikaanse 'kwaliteit'. Die laten zich dus niet buigen. Ik er dus een buigveer ingestopt en doe een poging een knap bochtje te maken: krak! Meteen in tweeën. Die Mozambikaanse elektrobuizen zijn eigenlijk dikke limonaderietjes van 4 meter lang en 15 mm dik! Rommel. Waarom maakt men zoiets? Nou ja, we verzinnen wel weer een creatieve oplossing.
Mozambikaanse elektrobuis of mega rietje...
Els had vanmiddag de tweede sessie van de naaiklas. Er hadden vier dames aangegeven er vanmiddag bij te kunnen zijn, maar uiteindelijk kwamen er negen! Les twee bestond uit werken met kleuren en een kennismaking met de hypermoderne Singer handnaaimachine uit 1904 (ik heb het opgezocht, dat is echt het bouwjaar). Hoe leg je een draad erin, etc. Els had vandaag niet de support van Sandra, want die had andere bezigheden, maar samen met Balbina kwamen ze er wel uit. Het is erg leuk hoe enthousiast de dames zijn en hoe serieus er gewerkt wordt.
Opperste concentratie
Tegen etenstijd zijn we allemaal uitgeteld. Maar niets word je hier bespaard. Het bleek dat het dorpje aan de overkant vandaag geen water meer kon tappen, dus toch maar even op onderzoek uit. Er waren al eerder wat problemen met lekkages, dus werd de pomp door Frank en Amido eruit gehaald. Van 90 meter diepte! Dat was dus een hele klus. En inmiddels was het al donker, dus dat was niet erg handig. Bovendien hadden we allemaal honger. Uiteindelijk leek alles 'down under' toch in orde. Dus de boel weer voorzichtig laten zakken en aangesloten. Balen, opnieuw lekt de koppeling bovenin. Het water spuit eruit. Ineens wordt dat minder, zagen we in het schijnsel van de zaklantarens. Vreemd, hoe kan dat nou? Eenvoudig: de zoveelste (10e?) uitval van de elektra sinds we hier zijn. Morgen verder uitzoeken dan maar en voor nu zuinig met water doen. Wat was ik blij dat ik net gedoucht had... :-)
Els had inmiddels het eten al klaar en was maar begonnen om kaarsen aan te steken. Dan maar een 'candle light supper'? Maar uiteindelijk ging het licht dan toch weer aan en konden we ons bord toch zien. Inmiddels was het al weer half acht...
Aan het eind van de dag ook nog even een probleem met het water oplossen
Deze dag stond weer bol van de activiteiten. Na het ontbijt stond eerst de handelaar in souvenirs voor de deur, uiteraard in de hoop om wat moois aan ons te slijten. Hij had in de gaten dat hier buitenlandse gasten waren. Omdat het hier absoluut niet toeristisch is en zeer arm (geen weldenkend mens zal hier op vakantie gaan...), is er op dat gebied ook niet veel te vinden in Lichinga. Vorig jaar hebben we wat spulletjes uit Liwonde, Malawi mee genomen. Ook een zeer arm land, maar nabij het Liwonde National Park waar we toen geweest zijn, is nog wel iets te vinden. Maar nu hadden we dus service aan huis. We hebben wat leuke spulletjes gekocht voor een mooi prijsje. Je schaamt je bijna als je beseft dat dit voor zo'n man bijna een half maandsalaris is.
De souvenir-man
Daarna gingen wij aan de slag aan de aanbouw achter het huis. Het wordt bijna eentonig. Frank druk in de weer met de dakspanten, Stephan met zijn specialiteit: in muren hakken en bikken, dit maal voor elektrobuizen en -dozen en ik zorgde weer voor de nodige stofproductie met het slijpen van sleuven voor de elektrobuizen. Tussendoor kwam de metselaar langs. Gelukkig kan die morgen al beginnen en haakt zijn maat donderdag aan. Ik ben namelijk sterk van zijn vorderingen afhankelijk, want elektrobuizen in muren plaatsen die nog gemetseld moeten worden gaat ook mij niet lukken...
Frank in de weer met de dakspanten
Hier geen APK met roetmeting...
Frank, Stephan en ik zijn de stad in gegaan om wat zaken af te handelen. Geld pinnen (de eerste bank deed het zowaar!), kopietjes maken voor de naaiklas die deze middag start, en op jacht naar lasdoppen om de elektrodraden op de officiële manier aan te sluiten. We zijn wel op 10 adressen geweest. In winkeltjes, op de markt, maar allemaal kwamen ze met kroonsteentjes aan zetten. Pfff... Als ik in die winkeltjes rond keek, dan snapte ik het wel. Nergens lagen de draden netjes in buisjes (op zich dus al een wonder dat die wel te koop waren), overal gewone snoeren met snoerklemmetjes vastgespijkerd en met kroonsteentjes aangesloten. Een lekkere gevaarlijke bende dus. Ik vrees dat ik het op dit moment niet beter kan doen, hoewel alles voor de rest natuurlijk wel netjes wordt gemonteerd. Had ik maar zo'n zak lasdoppen mee genomen; ze staan nota bene in mijn garage...!
Wie, o wie kan mij in Mozambique hier aan helpen???
Vanmiddag is ook de naaiklas van Els begonnen. Het is eigenlijk heel leuk hoe dat gelopen is. Balbina Castello, de vrouw van Dinis, heeft al een tijd een groepje vrouwen waar ze regelmatig kleinigheden mee maakt voor de verkoop, zoals portemonneetjes, etc. Vorig jaar hebben we daar wat spullen van gekocht en die weer op de rommelmarkt in Andijk verkocht. Dat leverde een hele aardige winst op, waarvan we een deel al naar Mozambique hebben overgemaakt. De rest wordt nu aangewend om materialen voor deze naaicursus te kopen. Van diverse mensen hebben we (hand) naaimachines gekregen, die mee zijn gelift naar Lichinga met de containers van stichting Soda, die in Itepela de kliniek ging bouwen. Mooi hoe we elkaar zo konden helpen.
Voor sommigen was het de eerste keer dat ze een schaar hanteerden...
Zoals met alles hier moet begonnen worden met de meest basale vaardigheden. Velen kunnen niet lezen en schrijven en hebben zelfs nog nooit een schaar vast gehouden. Er wordt dus begonnen met deze basis. Feitelijk zijn het oefeningen in motorische vaardigheden: lijntjes overtrekken, netjes iets uitknippen. Voor menigeen een hele opgave waar ze trots het resultaat van toonden. De groep bestond uit 10 vrouwen, die hun uiterste best deden. En uiteraard was het een gezellig kippenhok...
Na een weekend van precies één rustdag gaan we er vandaag weer lekker tegenaan. Stephan en Frank gaan de muur verder te lijf. Het grootste deel van de dag klinkt er geklop uit die hoek. Judah voelt zich er dusdanig door geïnspireerd dat hij 'Hamertje Tik' uit de kast haalt. Grappig.
Stephan en Frank gaan de muur nog maar eens te lijf
Judah werd geïnspireerd en speelde "Hamertje Tik"
Ik ga de elektrodraden trekken voor de behandelruimte. Ook hierbij merk je dat alles hier heel stoffig is. Daardoor is alles ook stroef en de lange leidingen kunnen maar met moeite getrokken worden. Maar even smeren met een beetje afwasmiddel... Rond het middaguur zit alles er in. Nu moet eerst de metselaar de muren komen afwerken, waarna de boel kan worden afgemonteerd.Overigens is het lastig om hier volgens de normen te werken. Tot dusver hebben we nog geen lasdoppen kunnen vinden; blijkbaar doet men het hier gewoon met kroonsteentjes. Niet erg veilig. Ik heb ze nu nog niet nodig, dus we zoeken verder. Had ik het geweten dan had ik ze uit Nederland mee genomen. Ook zadeltjes om je buizen mee vast te zetten hebben we nog niet kunnen vinden. Gelukkig zit vrijwel alles in de muur. Het aarden van een installatie is hier ook een onbekend fenomeen, dus ik bekijk nog even hoe we dat alsnog zelf kunnen doen.
Vanmorgen is het voor Judah eerst "Homeschooling" tijd. Leuk om te zien hoe dat gaat. Lekker buiten op de porch. 's Middags gaan Sandra en Els in Lichinga nog wat inkopen doen voor de naaiklas die morgen start.
Homeschooling: spelend leren
Voor mij is nu de elektra voor de aanbouw achter het huis aan de beurt. Daar moet sowieso nog erg veel gebeuren. Het dak moet er op, de muren moeten nog afgebouwd en afgewerkt worden, de vloeren moeten nog van een cementen deklaag worden voorzien en uiteraard ook hier weer de elektra. Ook moeten de muren nog naar buiten, wat nu dus ook binnen wordt vanwege de nieuwe kamers, doorgebroken worden. Dus Stephan kan zijn borst nat maken!
Voor een extra elektrogroep moet een leiding naar achter aangelegd worden. Door het huis is eigenlijk geen optie, dus we gaan buitenom met een xmvk kabel (of het Mozambikaanse equivalent daarvan). Die moet onder het het dek door. Dus ik mag lekker op mijn buik de spinnen daar een bezoekje brengen. Heerlijk...! Een en ander is ook een flinke puzzel. Samen met Frank gaan we gewapend met rolmaat en een krijtje eerst maar eens een plan maken. Pas daarna kan de slijper in de muur en kan ik weer stof happen. Gelukkig is dit de buitenkant van het huis, dus wait het stof hier weg en komt niet in het huis.
Daar komen dus de leidingen in de muur
Vrijwel de hele dag schijnt de zon en gutst het zweet van ons lichaam. Als het tijd is voor de avondmaaltijd zijn we dan ook bijna allemaal total-loss. Alleen Stephan bleek aan het eind van de middag nog genoeg energie te hebben. De aanbouw betreden zonder trap, geen probleem. Even springen en jezelf opdrukken. Daar heb je toch geen trap voor nodig? Nou deze oude man dus wel...
De doorgang naar de nieuwe gang is aan het eind van de dag compleet doorgebroken
Vanmorgen word ik gewekt met de geur van pannenkoeken. Frank is al vroeg in de weer om pannenkoeken voor het ontbijt te bakken, de zondagse ontbijttraditie in huize Obdam. Dit keer zijn ze speciaal: pannenkoeken met spek uit Nederland! Een delicatesse hier.
Op het programma staat om vanmorgen naar een begrafenis in Ntoto te gaan, een van de dorpjes waar tijdens ons vorige bezoek voedselhulp is gebracht. De zus van een collega van Frank en Sandra is overleden. Ze laat 8 kinderen achter... Frank legt uit hoe belangrijk het in deze cultuur is om daar heen te gaan. Het is geen probleem dat wij mee gaan. Zo'n begrafenis duurt wel drie dagen, waarbij op de eerste dag het lichaam ter aarde wordt besteld. Na 10 dagen komen ze nog eens bij elkaar om te weeklagen en op de 40e dag weer. Ze geloven dat dan de ziel opstijgt. Men viert hier als het ware de dood, terwijl wij juist het leven vieren. Zo viert men geen verjaardagen, krijgen kinderen bij de geboorte nog geen naam en wordt daarentegen aan een begrafenis heel veel aandacht besteed. Er waren heel veel mensen, vooral de vrouwen heel kleurrijk gekleed. Helaas was fotograferen hier natuurlijk geen optie. Na de korte door de imam geleide ceremonie wordt de kist begeleid naar de begraafplaats. Wij zijn toen weer vertrokken. Als bekende van de zus van de overledene was het voor Frank en Sandra vooral belangrijk hier hun gezicht te hebben laten zien.
Rondleiding door Anneke door de tuin van Jan en Bonnie van Stelten, bij wie zij haar huisje op het erf heeft staan
's Middags zijn we op bezoek gegaan bij Anneke Douma. Anneke is eind jaren negentig een van degenen geweest die aan de wieg van het YWAM werk in Lichinga stond, toen een aantal jaren terug gekomen is naar Nederland en sinds een paar jaar weer in Lichinga woont. Vorig jaar hebben we haar ook hier ontmoet en Els heeft contact met een van haar TFC leden in Kampen. Het was goed om elkaar weer te ontmoeten en te horen van de nieuwe plannen om in Mecula een nieuwe YWAM basis te starten. Dat is echt helemaal in de bush op zo'n 450 km ten noordoosten van Lichinga. Na een goede tijd met elkaar zijn we terug naar huis gegaan
Deze zat in de serre bij Anneke. Heb ik Els maar niet op gewezen... ;-)
